کارشناس مناطق آزاد گفت:برقراری تورهای تجاری بازدید از توانمندی ها و ظرفیت های همکاری چند جانبه، زمینه توسعه همکاری های منطقه ای با کشورهای خاورمیانه، حاشیه دریای خزر و قفقاز با تکیه بر ظرفیتهای بین المللی مناطق آزاد فراهم می شود.

مجید صیادنورد  با اشاره به اینکه چگونه می توان از ظرفیت های مناطق آزاد در توسعه همکاری های منطقه ای ایران در ارتباط با کشورهای همسایه در دوران جدید روابط خارجی بهره برد، گفت: برگزاری نخستین اجلاس روسای مناطق آزاد کشورهای حاشیه اقیانوس هند به میزبانی منطقه آزاد چابهار را می توان فتح باب مبارکی در راستای ایفای نقش موثر مناطق آزاد کشور در اقتصاد ملی، همکاری های منطقه ای و منطقه گرایی ایران ارزیابی کرد.

وی افزود: منطقه گرایی در واژه نامه «اصطلاحات سیاست تجاری» به معنی مجموعه اقداماتی است که گاهی از طریق ایجاد منطقه تجارت آزاد یا اتحادیه گمرکی بین دولتها، به منظور آزادسازی یا تسهیل تجارت در سطح منطقه جغرافیایی خاصی صورت می گیرد. البته سازمان جهانی تجارت برای این مفهوم هم جنبه عام تر و هم خاص تر متصور است؛ در مفهوم عام تر، ممکن است بین دو کشور که لزوما در یک منطقه جغرافیایی نباشند قرارداد همکاری منعقد شود. در مفهوم خاص تر مقررات موافقتنامه عمومی تجارت خدمات بطور ویژه شرایطی برای آزادسازی تجارت ترجیحی در موافقتنامه های تجارت منطقه ای مقرر می دارد.

این کارشناس مناطق آزاد با بیان اینکه منطقه گرائی در سیاست بین الملل به گسترش قابل ملاحظه همکاری های سیاسی و اقتصادی میان دولتها و سایر بازیگران در نواحی جغرافیایی خاصی اشاره دارد، تصریح کرد: اصولا منطقه به صورت ترکییی از نزدیکی جغرافیایی، درجه بالای تعاملات، چارچوب های نهادی و هویت های فرهنگی مشترک تعریف می شود.

صیادنورد افزود: در هزاره سوم، آهنگ جهانی شدن سریعتر از گذشته در مسیر ادغام سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دنیا در حرکت است و دولتها برای تقویت قدرت چانه زنی سیاسی و رقابت پذیری اقتصادهای ملی خود، در فرآیند جهانی شدن به گروه بندی های منطقه ای پناه آورده اند.

وی افزود: کشورها برای تأمین امنیت و سعادت و خوشبختی خود ناگزیر از همکاری با یکدیگرند و این همکاری جایگزین امپراتوری های گذشته می شود از این رو تأمین تمام یا بخش عمده ای از اهداف مزبور در سطح منطقه ای، مستلزم ایجاد سازمان منطقه ای است تا همکاری بین عناصر منطقه ای را تقویت کند.

 این کارشناس مناطق آزاد با بیان اینکه رژیم ها در تمام مسائل مطروحه در نظام بین الملل از جمله در ابعاد اقتصادی، امنیتی، زیست محیطی، حقوق بشر و کنترل تسلیحات مفهوم پیدا کرده اند، گفت: رژیم های بین المللی اولا توسط صاحبان قدرت ایجاد می شوند و به مرور برای خود ایجاد رویه کرده و خود نیز در کنار دولت ها به عنوان بازیگر مطرح می شوند. ثانیا به عنوان مکانیسم های همکاری بین دولتها ایجاد اعتماد و امنیت کرده و به ثبات نظام بین الملل کمک می کنند.

صیادنورد با بیان اینکه رژیم ها به وسیله عوامل مختلف که مهم ترین آن ها قدرت است تغییر می کنند، اضافه کرد: مهم ترین نقش رژیم های بین المللی در ایجاد همکاری بین دولت ها است. رژیم ها به عنوان یک مکانیسم و ابزار، چرخ همکاری بین دولت ها را چرب می کنند و باعث می شوند عامل عدم اطمینان و نامعلومی که در نظام بین الملل وجود دارد کاهش پیدا کند.

وی افزود: از نظر طرفداران این نظریه، نزدیکی انتظارات رفتاری و پیش بینی پذیری که در نتیجه رژیم ها به دست می آید، موجب کاهش ریسک می شود و دولت ها درمی یابند که منافع بلندمدت و عقلانی شان در تداوم همکاری نهفته است. به عبارت دیگر با وجود اینکه شکل گیری رژیم های بین المللی ناشی از وجود شرایطی است که قدرت های هژمونیک ایجاد می کنند، اما به این دلیل که دولت ها منافع خود را در تداوم همکاری می بینند و تداوم همکاری را منوط به تداوم رژیم ها می دانند، حتی پس از زوال قدرت هژمون، رژیم ها و به تبع آن ها همکاری تداوم پیدا می کند.

صیادنورد ادامه داد: از سوی دیگر براساس ماده اول قانون نحوه اداره مناطق آزاد کشور این مناطق برای رشد و توسعه اقتصادی و حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای به وجود آمده اند. حال این مناطق در فضای به اصطلاح پسابرجام روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران که در آن نه تنها تحریم های بین المللی علیه ایران ملغی شده، بلکه امکان حضور سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی خارجی درایران (به نسبت گذشته) مهیا شده و با عنایت به مزایا و معافیت های قانونی خود برای حضور سرمایه گذاران خارجی، از بهترین فرصت های ایران برای جذب سرمایه گذار خارجی به کل کشور می باشند.

این کارشناس مناطق آزاد تاکید کرد: امکان ثبت شرکت و سرمایه گذاری با مالکیت صد در صد خارجی، معافیت های20ساله از عوارض و مالیات، لغو روادید و سهولت در صدور مجوز ورود و اقامت اتباع خارجی را می توان از جمله مهمترین مزایا ومعافیت های قانونی مترتب بر فعالیت اقتصادی - تولیدی خارجی در مناطق آزاد ایران اعلام کرد.

وی در خصوص ظرفیت های ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک مناطق آزاد ایران، گفت: منطقه آزاد چابهار به یکی از 9نقطه فوق استراتژیک جهان معروف است که نه تنها یگانه بندر اقیانوسی ایران است، بلکه در صورت اتصال آن به مسیر راه آهن کشور جریان ترانزیتی ایران و خلیج فارس تغییر می کند. چراکه بدلیل شرایط خاص خلیج فارس و تنگه هرمز، یعنی عمق کم نسبت به دریای عمان و اقیانوس هند، تراکم بسیار زیاد کشتی های غول پیکر، تردد لنج های صیادی، کشتی های جنگی کشورهای مختلف؛ در صورتی که منطقه آزاد چابهار به شبکه ریلی کشور وصل شده و امکان پهلو گیری کشتی های اقیانوس پیما در آن فرآهم شود باتوجه به قرار گرفتن منطقه مزبور در کریدور شمال جنوب و امکان ترانزیت کالا از طریق بندر انزلی در شمال کشور به اروپا و بالعکس به جنوب آسیا و آسیای جنوب شرقی، نه تنها درآمد قابل توجهی عاید ایران می شود، بلکه با تغییر مسیر ترانزیت خلیج فارس از اقتدار رو به تزاید امارات متحده عربی در معادلات تجاری منطقه و ایران کاسته می شود.

صیادنورد ادامه داد: از طرفی اینکه تمایل تجار و اهمال دولت های ایران در تکمیل زیرساخت های حمل و نقل شرق کشور در کنار تحریم های بین المللی به امارات متحده عربی موقعیت تجاری- ترانزیتی بهتری در امر واردات کالا به کشور، حتی نسبت به بنادر جنوبی ایران در خلیج فارس اعطاء نموده، بحدی که در حدود 90درصد از کالاهای وارداتی صرفا از طریق این کشور صورت می گیرد.

وی در خصوص اهمیت چابهار با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب دستور طرح ملی توسعه سواحل مکران، از جاسک تا چابهار را در دستور کار قرار داده تا از قبل این طرح مجموعه زیرساخت های حمل و نقل، امکانات و خدمات لازم از سوی دولت ایجاد شود و با بالارفتن سطح استاندارد زندگی، نه تنها زمینه تغییر جهت مهاجرت از این منطقه سنی نشین محروم ایران فراهم شود بلکه این سواحل نقش و جایگاه کلیدی و اصلی خود را در امنیت ملی و فراملی ایران و اقتدار تجاری- ترانزیتی کشور در سطح منطقه ایفا کند، افزود: در میان دو منطقه آزاد قشم و کیش، اثرگذاری قشم در ارتباط با کشورهای منطقه خلیج فارس بسیار بیشتر است و این موضوع در حوزه های بانکرینگ، خدمات رسانی به کشتی های تجاری و فرآوری کالا و محصولات تولیدی قابل قیاس با هیچ منطقه ای در خلیج فارس نیست.

این کارشناس مناطق آزاد ادامه داد: منطقه آزاد اروند با پسکرانه بسیار غنی استان خوزستان علی رغم توسعه محدوده آن به شهرهای خرمشهر و آبادان از ظرفیت بی نظیری در حوزه های فرآوری کالا و مراودات تجاری با کشورهای کویت و عراق برخوردار است. وجود سابقه تجاری غنی در ترانزیت و واردات کالا به کشور و تنوع در زیرساخت های ترانزیتی به معنای دارا بودن شبکه ریلی، حمل و نقل جاده ای و هوایی به قدرت ترانزیتی این منطقه در اقتصاد ملی و بین المللی ایران یاری رسانده است. این روند در ارتباط با مناطق آزاد ماکو، ارس و انزلی به ترتیب شامل حال کشورهای ترکیه، آذربایجان و حاشیه دریای خزر است، گرچه نمی توان از مزیتهای منطقه آزاد انزلی در ترانزیت کالا در کریدور شمال جنوب و نزدیکی آن به پایتخت کشور به راحتی گذر کرد.

صیادنورد در خصوص اینکه چگونه می توان از ظرفیتهای قانونی مناطق آزاد در توسعه روابط اقتصادی و حتی اجتماعی با کشورهای منطقه بهره برد، تاکید کرد: بی شک رژیم سازی نقش بسزایی در تعیین خط مشی و قالب سازی روابط این مناطق با کشورهای همجوار خود دارد. اگر مولفه های تعریفی- تبیینی رژیم را قانون سازی، هنجارسازی و امکان بر ساختن قوانین در بستر زمان و تعاملات میان طرفهای ذی نفع در کنار ایفای نقش یک قدرت هژمون منطقه ای تعریف نمود؛ می توان در بستر انعقاد تفاهم نامه های همکاری، قراردادهای مشترک، برگزاری نمایشگاه ها، همایش ها و کارگاه های تخصصی و در نهایت برقراری تورهای تجاری بازدید از توانمندی ها و ظرفیت های همکاری دو و چند جانبه، زمینه توسعه همکاری های منطقه ای با کشورهای خاورمیانه، حاشیه دریای خزر و قفقاز با تکیه بر ظرفیتهای بین المللی مناطق آزاد را فرآهم کرد.

وی در پایان با اشاره به مولفه های مشترک قومی، مذهبی، تاریخی و فرهنگی مشترک میان مردمان دوسوی مرزهای بین المللی، یادآور شد: اگر منطقه آزاد چابهار در گرانیگاه بلوچستان ایران و پاکستان قرار گرفته، اگر اروند درهمسایگی و امتزاج فرهنگی، تاریخی مشترک با استان بصره عراق و کشور کویت قرار دارد و شاهراه ارتباطی ایرانیان و عراقیها برای تردد به عتبات عالیات و مرقد منور امام رضا(ع) است، اگر قشم از ظرفیت بی نظیری در گستره ارتباطات تجاری، فرهنگی و اجتماعی با مردمان پادشاهی عمان و امارات متحده عربی برخوردار است، اگر ماکو می تواند بر تنوع ارتباطات ایرانیان این منطقه با ساکنین استان وان ترکیه و کشورهای بالکان بیافزاید، ارس علاوه بر نخجوان و جمهوری آذربایجان گوشه چشمی به ارمنستان دوخته و علایق مسیحیان جهان نسبت به قره کلیسا را مورد توجه قرار دهد و منطقه آزاد انزلی نیز قادر است با مردمان جمهوری آذربایجان و جمهوری های مختلف روسیه در حاشیه دریای خزر جریانی از روابط متنوع و متداخل فرهنگی- اجتماعی در چارچوب مراودات اقتصادی باز تولید نماید که حافظه تاریخی ما را به دورانی سوق دهد که این بندر مسیر ارتباطی ایران با اروپا بود.

منبع: ایسنا